Wie is er de baas?

 

De meeste mensen denken bij ‘dominantie’ dat de hond de baas van het huishouden wil worden. Je hond zou er alles voor doen om hoger op de hiërarchische ladder te komen: hij loopt voor je uit en trekt aan de riem, zit naast je op de bank, vindt dat al het eten voor hem is en het ergste, luistert totaal niet naar wat je van hem vraagt, komt niet als je hem roept. ‘Dominantie’ heeft dus een negatieve klank.

blog_dominantie_bij_honden

Bij ‘dominantie’ denken veel mensen dat de hond ons moet zien als roedelleider (Alpha). Je zou te allen tijde ‘boven’ je hond moeten staan. Dat maak je duidelijk door als eerste door de deur te gaan, tijdens het eten zijn voerbak weg te halen, sowieso zelf als eerste te eten en als niets werkt, je hond op zijn rug leggen (alpharol) net zo lang tot hij zich overgeeft, want jíj bent de baas!

Het dominantiemodel

Hoe is dit ontstaan?
Rond 1950 heeft Schenkel een onderzoek gedaan op verzoek van een dierentuin naar het gedrag van de 10 wolven aldaar. Schenkel constateerde dat de sterkste wolf het meeste eten kon bemachtigen, op de beste plek sliep en hij noemde die wolf de Alpha-wolf. Dit werd rond 1970 aangevuld door David Mech die onderzoek deed in een wolvenreservaat. Hij concludeerde ook dat er een Alpha wolf was die door conflicten aan te gaan (vechten) die status wilde houden of verkrijgen. Zijn studie/boek (1) werd goed verkocht en vanaf die tijd werd dit dominantiemodel ook toegepast op honden.

Klopt het wel?
Op het onderzoek van Mech kwam ook veel kritiek: veel mannetjes wolven in een beperkte ruimte in een dierentuin, met schaarste aan eten was toch niet te vergelijken met wolven in het wild. Mech vond dat ook en is wolvenroedels in Canada gaan bestuderen. In 2003 publiceerde hij een tweede studie/boek (2) waarin het idee van de strenge dominantie los gelaten werd. Het natuurlijke gedrag dat hij had geobserveerd in deze wolvenroedels bleek heel anders te zijn dan die gebaseerd op de-baas-willen-zijn en de agressie die daarvoor nodig zou zijn. 

Afhankelijk van elkaar

De alpha
Wolvenroedels in het wild bleken veel meer te leven als in een gezin. Er is wel alpha teef en een alpha reu maar paren doet een alpha teef ook met ranglagere wolven (voor diversiviteit in de genen en dus gezonde nakomelingen). Tijdens de jacht blijkt soms een andere dan de alpha de leiding te krijgen, best logisch want degene die daar het beste in is is dé aangewezen wolf die (tijdelijk) deze taak op zich zou moeten nemen (vergroot ook de overlevingskans van de groep).De sterkste blijkt niet als eerste te gaan eten (zorgt ervoor dat de kracht in de groep groot blijft). 

Harmonieus samenleven
Binnen ‘de roedel’ is het leven redelijk harmonieus. Uiteraard geven de oudere wel de grenzen aan bij de jongere, maar dit kan met duidelijke lichaamstaal en liever niet met vechten. Met vechten kan je de ander verwonden of zelf gewond raken, waarmee je de overlevingskans van de groep vermindert. Een lip optrekken betekent ‘stoppen’, je gaat nu te ver. “Ben ik niet duidelijk genoeg?”, dan grom ik er ook nog bij en kijk je met strakke, harde ogen aan, terwijl ik voor je ga staan zodat je niet kan doorlopen; “Stoppen, zei ik, nu!”

Je bent samen nodig om een prooi op te jagen en te doden, om de groep te beschermen. De een is goed hierin en de ander daarin. Heeft de alpha teef pups gekregen kunnen de andere teven ook melk geven en zo meehelpen in de verzorging. De roedel is dus van elkaar afhankelijk om te overleven (3). Zelfs tijdens het paarseizoen zijn wolven nog steeds bijna drie keer vaker aan het spelen dan agressie te zien is. Gedrag gericht op verbinding met elkaar is blijkbaar belangrijk en de basis voor vruchtbaar samen-leven in het wild (4).

Nieuwe kijk

Sociale structuur
Na deze nieuwe bevindingen bij wilde wolvenroedels in de studie van 2003 probeert Mech de door hem bedachte dominantietheorie uit 1970 uit de wereld te helpen (5), maar dit model lijkt hardnekkig te blijven ‘hangen’ als enige juiste manier om honden op te voeden. Helaas is dit ook te danken aan de vrolijke Mexicaan die dit nog elke dag op TV bij National Geographic mag verkondigen. Hij kan binnen de half uur zendtijd een hond die gromt als de eigenaar zijn nagels wil knippen ‘omtoveren’ in een submissieve (onderdanige) hond zonder agressie door hem met geweld op de grond te gooien zodra hij uitvalt als hij het nagelschaartje ziet. Deze hond valt niet meer uit maar ligt nu in een hoekje te bibberen terwijl hij met grote ogen naar zijn eigenaar kijkt.

Kortom
In 2003 publiceerde Mech een studie die zijn eerdere onderzoek bij wolven onderuit haalde:

  • geen dominantiestructuur (maar sociale structuur met regels);
  • samenwerken is essentieel;
  • wel alpha, niet als een baas die rüchtsichtslos de boel regeert maar meer als in ‘een familie’ met regels die ervoor zorgen dat de overlevingskans van de groep vergroot wordt. Niet door constant te vechten maar meestal met duidelijke onderlinge communicatie.

VIDEO: Adam Ruins Everything – Alpha Males Do Not Exist; https://youtu.be/YTyQgwVvYyc

Situatie onder controle

Een hond is geen wolf in hondenkleren
Lang werden alle resultaten van onderzoek bij wolven ook gebruikt voor honden. Honden zijn echter al 35.000 jaar hond en geen wilde wolf meer. Vergelijk het met chimpansees en mensen. Het DNA is 98% gelijk, maar juist die 2% maakt het verschil ;-).
Daarbij worden honden al eeuwen ‘gefokt’ op karaktertrekken die de wolf niet heeft, zoals graag willen samenwerken met de mens. Is er een balletje onder de bank gerold, kan een hond wisselend kijken naar jou, naar de bal, naar jou en naar de bal zodat je begrijpt dat hij je nodig heeft om de bal onder de bank vandaan te halen. Een wolf, ook al is hij vanaf pup af aan bij de mensen opgegroeid zal nooit de mens vragen om hulp als hij er zelf niet uitkomt.

Wat is eigenlijk dominant?
Volgens het woordenboek is het ontleend aan Frans dominer ‘gezag uitoefenen’ [10e eeuw; Rey]. Later is het woord veel gebruikt in de erfelijkheidstheorie en in de betekenis van ‘overheersend’ voor het eerst in 1866 gebruikt door G. Mendel.

Gezag uitoefenen en overheersend is een beetje het beeld dat we nu hebben bij het woord dominant. De een is de baas over de ander, altijd! Daarvoor is wel nodig dat er een relatie is tussen twee of meer individuen en dat beiden dat accepteren. In de praktijk blijkt dit iets genuanceerder te liggen. De meeste honden die elkaar buiten tegen komen, hebben geen relatie met elkaar en horen niet bij dezelfde roedel. Toch zie je dat jouw hond de naderende hond direct probeert in te schatten; hij staat even stil om de situatie in te schatten of zet z’n rugharen overeind omdat hij het toch wat spannend vindt. Hij stuift er op af, gaat ineens obsessief de bosjes besnuffelen of gaat liggen en is niet meer van zijn plek te halen. Alle  honden zoeken naar de relatie tot de ander, ook binnen het gezin, maar dat leidt meestal niet tot een confrontatie. 

De roedel
Honden en mensen zijn verschillende wezens die ook verschillend communiceren. En hoewel we ons best doen om ze te begrijpen (en zij ons), zijn we niet hetzelfde. Honden die vrij rondlopen leven vaak niet in een roedel. Ze vormen af en toe groepen en wisselen af bij welke groep ze zich die dag aansluiten. Het is afhankelijk van de hoeveelheid eten die voorradig is en of er een loopse teef is. 

Heb je zelf meer honden in huis dan zie je soms wel eens wat akkefietjes onderling. Het gaat dan vaak om iets dat beperkt beschikbaar is (botje, speeltje, aandacht) hetgeen ze tegelijkertijd willen hebben. 

Soms kan je bij een puberhond zien dat hij probeert uit te vinden waar hij staat ten opzichte van de andere huishond; hij pakt het kauwbotje af, laat het achteloos op de grond liggen maar als de oudere hond nadert om het te pakken, gromt hij om hem op afstand te houden. Het is van mij nu! Datgene dat beide honden belangrijk vinden kan een item worden waar ze ruzie over krijgen. En zelfs dan is er vaak een hoop herrie maar gebeurt er eigenlijk weinig. De honden zijn er niet op uit om elkaar echt te verwonden, ze willen alleen weten waar ze staan ten opzichte van elkaar. Heb ik meer recht om in de mooiste mand van het huis te liggen of op schoot bij de eigenaar dan jij? In de meeste gevallen is dit zo voorbij; honden hebben dit onderling heel snel bekeken. Een korte snauw of juist weglopen en doen alsof het helemaal niet zo belangrijk is, en de situatie is alweer opgelost. Het wordt vaak een probleem omdat de eigenaar zich ermee bemoeit en een oudere hond voortrekt die eigenlijk liever veel meer met rust gelaten wil worden. Honden zijn van nature conflict vermijdend. In de praktijk wordt bijna alles opgelost met (subtiele) hondencommunicatie; echte gevechten worden zoveel mogelijk vermeden. 

Wie is er de baas?

Directeur of niet?
Dat jouw hond probeert iets voor elkaar te krijgen om een doel te bereiken is logisch. Wat hij dan doet is meestal niet om hoger in de rangorde te komen en de directeur van het huis te worden; het is omdat hij iets graag wil.

  • Als eerste de deur uit? → Hij wil graag naar buiten of moet nodig.
  • Hij ligt op de bank of ‘erger’ nog: hij is op ooghoogte? → Hij vindt de bank gewoon lekker liggen of heeft behoefte aan contact.
  • Je moet eerst eten anders wordt hij de baas? → Het interesseert de hond niet welke volgorde er is. Wel heeft hij een voorkeur voor eerst eten, want het is eten en hij heeft altijd honger 😉
  • Je moet eerst eten anders wordt hij de baas?

Hou het praktisch
Hierdoor wordt je hond niet de baas of dominant. Hou het gewoon praktisch.

  • Mijn eigen hond gaat soms eerst en soms laatst door de deur. Afhankelijk van de omstandigheden. Als ik denk dat er een kat voor de deur zit, dan ga ik eerst. Als ik mijn handen vol met boodschappen heb, dan gaat de hond eerst naar binnen, etc.
  • Hij mag altijd op de bank, maar wel even vragen en alleen als het kleed op de bank ligt. Soms met een kop thee in mijn handen vind ik het niet handig. Ook als hij net uit een sloot komt, mag hij even fijn in de mand.
  • Als wij gaan eten, gaan we allemaal tegelijk eten. Dat vind ik zelf gewoon makkelijk. Krijgen we gasten, krijgt mijn hond al eerder eten. Dan plast en poept hij ook op gewone tijd en wordt ik niet midden in de nacht gewekt omdat zijn blaas op springen staat.

Een goede leider worden doe je zo

Op deze manier ben je niet de baas maar wel een goede leider die precies weet wat zijn hond nodig heeft. Een hond die hond mag zijn maar ook kan luisteren als het nodig is en weet hoe hij zich moet gedragen in onze wereld. 

  • Geef je hond wat hij in basis nodig heeft om te leven: eten, drinken, rust, veiligheid; 
  • Leer hem jou te vertrouwen, bescherm hem als hij bang is en leer hem hoe hij er in de toekomst mee om moet gaan;
  • Geef je hond tijd voor hemzelf, om te snuffelen, om los te rennen, om te verkennen; een hond mag ook hond zijn;
  • Leer hem een spel aan wat hij en jij samen leuk vinden: apporteren / sjorren aan een touw / zoeken-speuren / verstopspel / ….;
  • Stel samen duidelijke huisregels op, wat je hond  wel en wat mag hij niet; begrens hem waar nodig.
  • Heb samen plezier door samen te spelen, in huis maar ook tijdens je wandeling; zo is je hond meer op je gericht en luistert hij ook beter naar je als het nodig is.
  • Leer hem te wandelen aan een riem, en leer hem te luisteren om te komen als hij losloopt;
  • Leer hem de basis-gehoorzaamheidsoefeningen zoals zit, af, los, zodat je een ‘handvat’ op je hond hebt als het nodig is mbv beloningsgerichte training;

Tot slot

Liever een goede leider dan een dwingende baas
Je hoeft je hond niet te overheersen of streng te commanderen. Met een coachende manier zonder dat je als een sergeant-majoor commando’s geeft maar met wederzijds respect kom je als (bege)leider stukken verder, dan ‘de baas zijn’ en afdwingen tegen de zin van je hond. Je krijgt een veel betere relatie samen en hebt allebei plezier van elkaar. En is dat niet sowieso de reden waarom je een hond in huis hebt genomen?

VIDEO: David Mech over zijn eigen Dominantietheorie; https://youtu.be/tNtFgdwTsbU

Verwijzingen

  1. David Mech, 1970, ‘The Wolf, Ecology and Behavior of an Endangered Species’
  2. David Mech, 2003, ‘Wolves: Behavior, Ecology, and Conservation’
  3. Barry Eaton, 2008: ‘Dominance in Dogs, Fact or Fiction?’ 2016: ‘Dominantie: Feit of Fictie?’
  4. Artikel Simon Gadbois, samenvatting kan je lezen op Doggo
  5. David Mech, zijn eigen video (3 min) over de dominantietheorie